Anna Rubingh - IJsselboomgaarden

photography & text: © Anna Rubingh

Hoogstamfruitboomgaarden horen van oudsher thuis in het landschap rond de IJssel, een landschap wat zich uitstrekt van de Achterhoek tot aan Zwolle. Ooit was hoogstamfruit een belangrijke inkomstenbron van de vele boerderijen langs de IJssel, maar veel van de boomgaarden werden gerooid op het moment dat hoogstamfruit economisch onaantrekkelijk was geworden. Er bleven uiteindelijk nog maar een paar oude hoogstamboomgaarden over. In de jaren 90 kwam er hernieuwde interesse in hoogstamfruit en oude fruitboomrassen. Nieuwe plattelandsbewoners zagen de cultuurhistorische- en landschappelijk waarde van die mooie oude fruitboomrassen en daarnaast nam een boomgaard een belangrijke plaats in de natuur in. Stichting IJsselboomgaarden zet zich in voor het behoudt van hoogstamboomgaarden in het IJsselgebied, voor het behoud van het landschap én de oude fruitrassen die daarbij horen en anders verloren zouden gaan.

Ik ging in oogsttijd langs bij twee boomgaarden in het IJsselgebied, eentje in Steenderen, wat in de buurt van Zutphen ligt en eentje in Wijhe bij Zwolle.

IJ 001

IJ 002

IJ 003

IJ 004

IJ 005

Het was een prachtige zonnige dag toen ik aankwam in Steenderen, de takken van de verschillende appelbomen waren zwaar beladen met appels. Een groepje plukkers was druk bezig met de oogst en onder de bomen lagen grote hoeveelheden valappels. "Het is een goede oogst dit jaar," vertelt Rob le Rutte terwijl hij op een ladder in een boom staat. Rob is naast actief lid van Stichting IJsselboomgaarden ook een van de twee eigenaren van een ambachtelijke cidermakerij. "Ik ben begonnen met het maken van cider door mijn werk voor de IJsselboomgaarden," legt hij uit, "veel van die mooie appels van de hoogstamfruitbomen in de boomgaarden gingen verloren, er werd niks mee gedaan." Daarom begon hij samen met Marin van Sprang een ambachtelijke cidermakerij; Iessel cider. "Om ook op die manier bij te dragen aan het behoud van de boomgaarden en de daar aanwezige oude rassen."

Addink's boomgaard is een grotendeels nieuw aangelegde boomgaard, aangelegd op een oude boomgaardlocatie uit 1920. Bij de start van de restauratie in 2005 van de oude boomgaard stonden er nog maar 3 oude hoogstambomen die nog in redelijke staat waren. Er werden jonge bomen aangeplant van allemaal verschillende oude appelrassen om zo bij te dragen aan het behoud van die oude rassen. "Er zit zoveel verschil in smaak en structuur tussen al die verschillende oude appelsoorten, dat smaakverschil vind je niet terug bij die paar appelsoorten die je in alle supermarkten en groenteboeren vindt."

Het is bijzonder om te zien hoe volwassen de boomgaard er nu al uitziet, met bomen van maar net iets meer dan 15 jaar oud. Dat moet mensen wel inspireren om zelf een boomgaard aan te leggen of een paar fruitbomen te planten.

IJ 006

IJ 007

IJ 008

IJ 009

IJ 010

IJ 011

IJ 012

IJ 013

IJ 014

IJ 015

IJ 016

IJ 017

IJ 018

IJ 019

IJ 020

IJ 021

IJ 022

IJ 023

IJ 024

IJ 025

IJ 026

IJ 027

IJ 028

IJ 029

IJ 030

IJ 031

IJ 032

IJ 033

IJ 034

IJ 035

IJ 036

IJ 037

IJ 038

IJ 039

IJ 040

IJ 041

IJ 042

De volgende boomgaard die ik bezocht in Wijhe was een compleet andere boomgaard; de oude fruitbomen in de enorme, half verwilderde boomgaard hadden door de hun kronkelende vormen iets sprookjesachtigs. "Vroeger was dit echt een productieboomgaard die hoorde bij de boerderij," vertelt een van de eigenaren me, "maar wij vinden het vooral mooi om te zien wat een mooi natuurlijk plaatsje dit is geworden." Als ik kom zijn de appels al geplukt, "die worden geplukt door de vrijwilligers van Iessel cider, het is goed dat daar iets mee gedaan wordt op die manier," zegt Taco, een van de eigenaren, "maar er hangen nog heel veel peren." De enorme boomgaard met zijn hoge bomen is opgedeeld in verschillende gedeeltes die destijds gemakkelijk waren voor de oogst. Voorin staan grote kersenbomen, achterin staan appel- en perenbomen. "Alle bomen zijn oud hier, dat maakt de boomgaard echt bijzonder." En bijzonder is 'ie, het is alsof je in een sprookjeslandschap bent beland, een eilandje vol natuur in het industrieel bewerkte land wat er omheen ligt, het verschil tussen vroeger en nu.